Araç değer kaybı, trafik kazası sonrasında onarım görmüş olsa bile bir aracın piyasa değerinde meydana gelen düşüştür. Yargıtay kararları, ne kadar iyi onarılmış olursa olsun, kazaya karışmış bir aracın değerinin düşeceğini kabul etmektedir. Bu yazıda, araç değer kaybı tazminatı hesaplama yöntemleri, başvuru süreci, yasal dayanaklar ve önemli mahkeme kararları hakkında bilgi bulabilirsiniz.

Araç Değer Kaybı Nedir ve Yasal Dayanağı

Değer Kaybı Tanımı

Araç değer kaybı, trafik kazası sonrasında bir aracın onarılmış olmasına rağmen piyasa değerinde meydana gelen düşüşü ifade eder. Günlük hayatta sıkça karşılaşılan bu durum, araç sahiplerinin maddi kayıplarına neden olmaktadır. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi'nin 2016/5661 sayılı kararında açıkça belirtildiği üzere, araç değer kaybı "kaza yapan ve onarılan bir aracın değerindeki düşüş" olarak tanımlanmaktadır.

Bir araç trafik kazasına karıştığında, en iyi şekilde onarılsa bile, ikinci el piyasasında "kazalı araç" olarak değerlendirilir ve bu durum aracın satış değerini olumsuz etkiler. Yargıtay 4. Hukuk Dairesi'nin 2002/4512 sayılı kararında vurgulandığı gibi, "tamamen onarılmış olsa bile kazaya uğrayan arabanın onarım sonrası değeri, hiç hasara uğramamış aynı araçtan düşüktür." Bu karar, araç değer kaybının hukuki açıdan tanınmasında önemli bir emsal teşkil etmektedir.

Değer kaybı, aracın markası, modeli, yaşı, kaza öncesi durumu, hasarın niteliği ve onarım kalitesi gibi birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterir. Örneğin, lüks bir aracın değer kaybı, ekonomik bir araca göre daha yüksek olabilir. Benzer şekilde, şasi hasarı gibi yapısal hasarlar, yüzeysel hasarlara göre daha fazla değer kaybına neden olur.

Araç değer kaybı, sadece aracın satış değerindeki düşüşü değil, aynı zamanda araç sahibinin malvarlığında meydana gelen eksilmeyi de ifade eder. Bu nedenle, Türk hukuk sisteminde tazminat talebine konu olabilecek bir zarar türü olarak kabul edilmektedir.

Yasal Dayanak ve Zamanaşımı

Araç değer kaybı tazminatının yasal dayanağı, Türk hukuk sisteminde çeşitli kanunlara ve yargı kararlarına dayanmaktadır. Anayasa Mahkemesi'nin 17.7.2020 tarihli, 2019/40 E-2020/40 K. sayılı kararıyla Karayolları Trafik Kanunu'nun ilgili maddeleri iptal edilmiştir. Bu kararla birlikte, değer kaybı hesaplaması artık 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun haksız fiil hükümlerine göre yapılmaktadır.

Değer kaybı tazminatı talepleri, haksız fiil sorumluluğu kapsamında değerlendirildiğinden, zamanaşımı süreleri 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 72. maddesine göre belirlenir. Bu maddeye göre, tazminat talebi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl içinde ileri sürülmelidir. Her durumda, zararın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

Zamanaşımı sürelerinin hesaplanmasında dikkat edilmesi gereken husus, 2 yıllık sürenin başlangıcının, zarar görenin hem zararı hem de tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarih olmasıdır. Örneğin, kaza tarihinde zarar bilinse bile, tazminat yükümlüsünün (sigorta şirketi veya karşı taraf) daha sonra öğrenilmesi durumunda, 2 yıllık süre bu öğrenme tarihinden itibaren başlar.

Değer kaybı tazminatı taleplerinde, öncelikle sigorta şirketine başvuru yapılması zorunludur. Sigorta şirketinin başvuruyu reddetmesi veya 15 gün içinde cevap vermemesi durumunda, dava yoluna veya Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvurulabilir. Bu süreçte, zamanaşımı sürelerinin doğru hesaplanması büyük önem taşır.

Yargıtay kararları, değer kaybı tazminatının yasal dayanağını güçlendirmiş ve bu konudaki uygulamaları standart hale getirmiştir. Özellikle, aracın onarılmış olmasına rağmen değer kaybına uğrayacağı prensibi, Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarıyla kabul edilmiştir.

Değer kaybı tazminatı talep edebilmek için bazı koşulların sağlanması gerekir:

• Başvuruda bulunan kişinin %100 kusurlu olmaması
• Aracın pert (tam hasarlı) olmaması
• Hasarın onarılmış olması
• Aracın aynı yerden daha önce hasar görmemiş olması

Bu koşullar sağlandığında, araç sahibi değer kaybı tazminatı talep etme hakkına sahip olur. Tazminat, karşı tarafın zorunlu trafik sigortasından, sürücüsünden, işleteninden veya malikinden talep edilebilir.

Sonuç olarak, araç değer kaybı tazminatı, Türk hukuk sisteminde kabul edilen ve yasal dayanağı olan bir tazminat türüdür. Yargıtay kararları ve ilgili kanunlar çerçevesinde, araç sahipleri, trafik kazası sonucu oluşan değer kaybı için tazminat talep etme hakkına sahiptir. Bu talebin zamanında ve doğru prosedürlerle ileri sürülmesi, tazminatın başarıyla elde edilmesi için büyük önem taşır.

Değer Kaybı Hesaplama Yöntemleri

Trafik kazası sonrasında araçlarda meydana gelen değer kaybının hesaplanması, tazminat taleplerinin en kritik aşamalarından biridir. Değer kaybı hesaplaması, belirli formüller ve faktörler dikkate alınarak yapılmaktadır. Bu bölümde, araç değer kaybı hesaplama yöntemlerini detaylı olarak inceleyeceğiz.

Hesaplama Formülü

Araç değer kaybı hesaplaması, 20 Mart 2020 tarihli ve 31074 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan formüle göre yapılmaktadır. Bu formül, değer kaybı tazminatının adil ve standart bir şekilde hesaplanmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur.

Değer kaybı hesaplamasında kullanılan temel formül şu şekildedir:

Baz Değer Kaybı = Aracın rayiç değeri × %1.9

Bu formül, aracın kaza öncesi piyasa değerinin belirli bir yüzdesi alınarak hesaplanır. Ancak bu, hesaplamanın sadece ilk aşamasıdır. Nihai değer kaybı tutarını belirlemek için daha kapsamlı bir formül kullanılır:

Total Değer Kaybı = Baz Değer Kaybı × Hasar Boyutlu Katsayısı × Araç Kullanılmışlık Düzeyi Katsayısı

Bu formülde yer alan katsayılar, aracın hasar durumuna ve kullanım süresine göre değişkenlik gösterir. Örneğin, hasar boyutu katsayısı, aracın gördüğü hasarın büyüklüğüne göre belirlenir ve genellikle şu şekilde sınıflandırılır:

• 20.001 TL üzeri hasar: Yüksek katsayı (genellikle 0.8-1.0 arası)
• 12.001-20.000 TL arası hasar: Orta-yüksek katsayı (genellikle 0.6-0.8 arası)
• 4.001-12.000 TL arası hasar: Orta katsayı (genellikle 0.4-0.6 arası)
• 2.001-4.000 TL arası hasar: Düşük-orta katsayı (genellikle 0.2-0.4 arası)
• 0-2.000 TL arası hasar: Düşük katsayı (genellikle 0-0.2 arası)

Araç kullanılmışlık düzeyi katsayısı ise aracın yaşı ve kilometresine göre belirlenir. Yeni ve az kilometreli araçlarda bu katsayı daha yüksekken, yaşlı ve çok kilometreli araçlarda daha düşüktür.

Hesaplamada Dikkate Alınan Faktörler

Değer kaybı hesaplamasında birçok faktör rol oynamaktadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 2017/2049 E. 2021/771 K. sayılı kararında belirtildiği üzere, hesaplama yapılırken aracın hasarsız haldeki rayiç değeri ile onarım sonrası değeri arasındaki fark dikkate alınmalıdır. Bu hesaplamada şu faktörler önemli rol oynar:

1. Aracın Markası ve Modeli: Lüks ve prestijli markaların araçlarında değer kaybı genellikle daha yüksektir. Çünkü bu tür araçlarda alıcılar, aracın kazasız olmasına daha fazla önem vermektedir.

2. Aracın Yaşı: Yeni araçlarda değer kaybı daha yüksektir. Çünkü yeni bir aracın kazaya karışması, ikinci el piyasasındaki değerini daha fazla düşürür. Yaşlı araçlarda ise değer kaybı nispeten daha azdır.

3. Aracın Kilometresi: Az kilometreli araçlarda değer kaybı daha yüksektir. 2021 yılında yapılan değişiklikle kilometre sınırı kaldırılmış olsa da, hesaplamada hala önemli bir faktör olarak dikkate alınmaktadır.

4. Hasarın Niteliği ve Kapsamı: Şasi, motor, direksiyon sistemi gibi kritik bölgelerdeki hasarlar, değer kaybını artırır. Kozmetik hasarlar ise genellikle daha az değer kaybına neden olur.

5. Onarım Kalitesi: Onarımın kalitesi ve kullanılan parçaların orijinalliği de değer kaybını etkiler. Yetkili serviste yapılan onarımlar ve orijinal parça kullanımı, değer kaybını azaltabilir.

6. Piyasa Koşulları: Aracın ikinci el piyasasındaki talep durumu da değer kaybını etkileyen faktörlerdendir. Yüksek talep gören araçlarda değer kaybı nispeten daha az olabilir.

Değer kaybı hesaplamasında alt veya üst sınır bulunmamaktadır. Her araç için özel hesaplama yapılması gerekmektedir. Örneğin, 100.000 TL değerinde, 15.000 km altı bir araç için değer kaybı şu şekilde hesaplanabilir:

• 20.001 TL üzeri hasar: 15.390 TL değer kaybı
• 12.001-20.000 TL arası hasar: 12.825 TL değer kaybı
• 4.001-12.000 TL arası hasar: 8.550 TL değer kaybı
• 2.001-4.000 TL arası hasar: 4.275 TL değer kaybı
• 0-2.000 TL arası hasar: Hasar kadar (0-2.000 TL) değer kaybı

Değer kaybı hesaplaması, uzman bilirkişiler tarafından yapılmaktadır. Sigorta şirketleri genellikle kendi eksperlerinin hazırladığı raporlara dayanarak ödeme yaparlar. Ancak, bu raporların objektifliği konusunda şüphe duyulması halinde, bağımsız bir bilirkişiden rapor alınması tavsiye edilir.

Mahkemeler ve Sigorta Tahkim Komisyonu da genellikle bağımsız bilirkişi raporlarına dayanarak karar vermektedir. Bu nedenle, değer kaybı tazminatı talep edilirken, hesaplamanın doğru ve adil bir şekilde yapılması büyük önem taşır.

Tazminat Talep Süreci ve Şartları

Araç değer kaybı tazminatı, trafik kazası sonrasında aracınızın piyasa değerinde meydana gelen düşüşün karşılanması için talep edebileceğiniz bir haktır. Bu tazminatı alabilmek için belirli bir süreç ve şartlar bulunmaktadır. Bu bölümde, tazminat talep sürecini ve tazminat alma şartlarını detaylı olarak inceleyeceğiz.

Başvuru Süreci

Araç değer kaybı tazminatı talep etmek isteyen kişilerin izlemesi gereken yasal bir süreç vardır. Bu süreç, kanunlarla belirlenmiş olup, adım adım takip edilmesi gerekmektedir.

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu m.97 uyarınca, değer kaybı tazminatı için dava açmadan önce sigorta kuruluşuna yazılı başvuru yapılması zorunludur. Bu yasal zorunluluk, uyuşmazlıkların mahkeme öncesinde çözülmesini teşvik etmek amacıyla getirilmiştir. Başvuru sürecinde izlenmesi gereken adımlar şunlardır:

1. Sigorta Şirketine Başvuru: İlk olarak, karşı tarafın zorunlu trafik sigortasını düzenleyen sigorta şirketine yazılı başvuru yapılmalıdır. Bu başvuruda, kaza bilgileri, araçta meydana gelen hasarlar ve talep edilen değer kaybı tazminatı miktarı açıkça belirtilmelidir.

2. Bekleme Süresi: Sigorta şirketinin başvuruyu değerlendirmesi için 15 günlük yasal bir süre bulunmaktadır. Bu süre içerisinde sigorta şirketi başvuruyu değerlendirip cevap vermekle yükümlüdür.

3. Sigorta Şirketinin Cevabı: Sigorta şirketi 15 gün içinde başvuruya olumlu yanıt verebilir, kısmen ödeme teklif edebilir veya talebi reddedebilir. Bazı durumlarda hiç cevap vermeyebilir.

4. Tahkim veya Dava Yoluna Başvuru: Sigorta şirketinin 15 gün içinde cevap vermemesi, talebi reddetmesi veya tatmin edici olmayan bir ödeme teklif etmesi durumunda, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu m. 30/13 uyarınca Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvurulabilir veya dava açılabilir. Ancak tahkime başvurabilmek için önce sigorta şirketine başvuru yapılmış ve talebin reddedilmiş olması şarttır.

Sigorta şirketine yapılacak başvuruda, aşağıdaki belgelerin eklenmesi önemlidir:

• Kaza tespit tutanağı
• Araç ruhsatı fotokopisi
• Araç hasar fotoğrafları
• Onarım faturaları
• Ekspertiz raporu (varsa)
• Değer kaybı hesaplama raporu (varsa)

Başvuru dilekçesinde, talep edilen tazminat miktarı, hesaplama yöntemi ve yasal dayanaklar açıkça belirtilmelidir. Dilekçenin bir örneği mutlaka saklanmalı ve sigorta şirketine tebliğ edildiğine dair belge alınmalıdır.

Yargıtay 4. HD, 26.01.2022, 2021/19625E. 2022/982K. sayılı kararında belirtildiği üzere, zorunlu trafik sigortası limiti dolduktan sonra aşan kısım için İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası sorumlu tutulabilir. Bu nedenle, yüksek miktarlı değer kaybı tazminatı taleplerinde, karşı tarafın İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası olup olmadığı da araştırılmalıdır.

Tazminat Alma Şartları

Araç değer kaybı tazminatı alabilmek için belirli şartların sağlanması gerekmektedir. Bu şartlar, hem yasal düzenlemeler hem de Yargıtay içtihatları ile belirlenmiştir.

Tazminat alma şartları şunlardır:

1. Kusur Durumu: Başvuruda bulunan kişinin kazada %100 kusurlu olmaması gerekmektedir. Kısmi kusurlu olunması durumunda, kusur oranına göre tazminatta indirim yapılabilir. Tamamen kusursuz olunması durumunda ise tam tazminat hakkı doğar.

2. Aracın Durumu: Aracın pert (tam hasarlı) olmaması gerekmektedir. Pert olan araçlar için değer kaybı tazminatı değil, aracın hasardan önceki rayiç değeri talep edilebilir.

3. Hasarın Onarılmış Olması: Araçtaki hasarın onarılmış olması gerekmektedir. Onarılmamış hasarlar için değer kaybı tazminatı talep edilemez.

4. Aracın Aynı Yerden Daha Önce Hasar Görmemiş Olması: Aracın daha önce aynı yerden hasar görmemiş olması önemlidir. Tekrarlanan hasarlar için değer kaybı hesaplaması farklılık gösterebilir.

5. Zamanaşımı Süresi: Tazminat talebinin zamanaşımına uğramamış olması gerekmektedir. Türk Borçlar Kanunu'na göre, zararın ve sorumlu kişinin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, olaydan itibaren 10 yıl içinde talep edilmelidir.

Değer kaybı tazminatı, aşağıdaki kişi veya kurumlardan talep edilebilir:

• Kazaya sebep olan sürücüden
• Aracın işleteninden
• Varsa bağlı olduğu teşebbüsün sahibinden (müştereken ve müteselsilen)
• Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortasından (Trafik Sigortası)
• Varsa İhtiyari Mali Mesuliyet Sigortasından (limit aşımında)

Tazminat talebinde bulunurken, aracın kaza tarihindeki piyasa değeri, hasarın niteliği ve kapsamı, onarım maliyeti gibi faktörler dikkate alınarak hesaplama yapılmalıdır. Profesyonel bir ekspertiz raporu alınması, tazminat talebinin kabul edilme olasılığını artıracaktır.

Sigorta şirketlerinin değer kaybı tazminatı ödemelerinde genellikle çekimser davrandıkları görülmektedir. Bu nedenle, başvuru sürecinin doğru yönetilmesi ve gerekli belgelerin eksiksiz sunulması büyük önem taşımaktadır. Gerektiğinde hukuki destek alınması, hak kaybının önlenmesi açısından faydalı olacaktır.

Sigorta Tahkim Komisyonu ve Dava Süreci

Araç değer kaybı tazminatı taleplerinde, sigorta şirketine yapılan başvurudan sonuç alınamaması durumunda izlenecek hukuki yollar büyük önem taşır. Bu süreçte mağdurlar için iki temel seçenek bulunmaktadır: Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvurmak veya dava açmak. Her iki yolun da kendine özgü avantajları, dezavantajları ve prosedürleri vardır.

Tahkim Komisyonu Başvuru Süreci

Sigorta Tahkim Komisyonu, sigorta uyuşmazlıklarının hızlı ve daha az masrafla çözümlenmesi amacıyla kurulmuş bir alternatif uyuşmazlık çözüm merciidir. Araç değer kaybı tazminatı taleplerinde bu yola başvurmak için öncelikle bazı koşulların sağlanması gerekmektedir.

Başvuru Ön Koşulu: 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu'nun 30/13 maddesi uyarınca, tahkime başvurabilmek için öncelikle ilgili sigorta şirketine yazılı başvuru yapılmış ve bu talebin reddedilmiş olması zorunludur. Sigorta şirketinin talebi reddetmesi veya 15 gün içinde cevap vermemesi durumunda Tahkim Komisyonu'na başvuru hakkı doğar.

Tahkim Komisyonu'na başvuru için gerekli belgeler şunlardır:

• Islak imzalı başvuru belgesi
• Kimlik fotokopisi
• Başvuru ücreti dekontu
• Sigorta şirketine yapılan başvuru ve alınan cevap belgeleri
• Beyan dilekçesi
• İspata yarayan belgeler (kaza tutanağı, fotoğraflar, ekspertiz raporu, ruhsat vb.)

Başvuru yapıldıktan sonra Komisyon, uyuşmazlığı inceleyecek bir hakem atar. Hakem, tarafların iddia ve savunmalarını değerlendirerek genellikle 4 ay içinde bir karara varır. Tahkim Komisyonu kararlarının bağlayıcılığı, uyuşmazlık konusu miktara göre değişiklik gösterir:

• 5.000 TL'ye kadar olan kararlar kesindir ve itiraz edilemez.
• 5.000-40.000 TL arasındaki kararlara itiraz edilebilir, ancak itiraz üzerine verilen karar kesindir.
• 40.000 TL üzerindeki kararlara hem itiraz hem de temyiz hakkı bulunmaktadır.

Sigorta Tahkim Komisyonu'nun 15.06.2022 tarih ve 2022/113944 sayılı kararında belirtildiği üzere, değer kaybı tazminatı Trafik Sigortası Genel Şartları A.1 maddesi kapsamında olup, teminat dışı hallerden değildir. Bu nedenle, şartları sağlayan araç sahipleri değer kaybı tazminatı için tahkim yoluna başvurabilirler.

Tahkim Komisyonu'na başvurmanın en önemli avantajları arasında dava yoluna göre daha hızlı sonuç alınması, daha düşük masraf gerektirmesi ve nispeten daha basit bir prosedür izlenmesi sayılabilir. Komisyon kararları ortalama 4 ay içinde sonuçlanırken, mahkemelerde bu süre 8-9 aya, hatta 2 yıla kadar uzayabilmektedir.

Yargı Yolu

Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvurmak yerine doğrudan yargı yoluna başvurmak da mümkündür. Ancak dava açmadan önce de sigorta şirketine başvuru yapılması zorunludur. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 97. maddesi, dava açılmadan önce sigorta kuruluşuna yazılı başvuru yapılmasını şart koşmaktadır.

Araç değer kaybı tazminatı davaları, Türk Borçlar Kanunu'ndaki haksız fiil sorumluluğuna dayanmaktadır. Dava açılacak görevli mahkeme, davalının kimliğine göre değişiklik gösterir:

• Sigorta şirketine karşı açılacak davalarda Türk Ticaret Kanunu'nun 4. maddesi uyarınca Asliye Ticaret Mahkemesi görevlidir.
• Tacir olmayan araç sahibi veya sürücüsüne karşı açılacak davalarda ise Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir.

Dava açarken dikkat edilmesi gereken önemli bir husus da zamanaşımı süresidir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 72. maddesi uyarınca, tazminat talebi zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl, kazanın meydana geldiği tarihten itibaren ise 10 yıl içinde zamanaşımına uğrar.

Yargıtay 4. Hukuk Dairesi'nin 2021/21252 E. 2022/5913 K. sayılı kararında belirtildiği üzere, değer kaybı hesaplaması genel şartlara göre değil, Yargıtay uygulamasına göre yapılmalıdır. Bu nedenle, dava sürecinde bilirkişi incelemesi büyük önem taşır.

Dava yolunun Tahkim Komisyonu'na göre dezavantajları arasında daha uzun sürmesi, daha yüksek masraf gerektirmesi ve daha karmaşık bir prosedür izlenmesi sayılabilir. Ancak bazı durumlarda, özellikle yüksek meblağlı uyuşmazlıklarda veya karmaşık hukuki sorunların bulunduğu hallerde dava yolu daha avantajlı olabilir.

Dava sürecinde başarılı olmak için şu hususlara dikkat edilmelidir:

• Kazaya ilişkin tüm belgelerin (trafik kazası tespit tutanağı, fotoğraflar, ekspertiz raporları vb.) eksiksiz olarak sunulması
• Aracın kaza öncesi ve sonrası değerini gösteren bilgi ve belgelerin temin edilmesi
• Gerekirse özel bilirkişi raporu alınması
• Yargıtay içtihatlarına uygun bir dava stratejisi belirlenmesi

Sonuç

Araç değer kaybı tazminatı talep sürecinde, sigorta şirketine yapılan başvurudan sonuç alınamaması durumunda Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvurmak veya dava açmak mümkündür. Tahkim Komisyonu daha hızlı ve ekonomik bir çözüm sunarken, dava yolu özellikle yüksek meblağlı uyuşmazlıklarda tercih edilebilir. Her iki yolda da başarılı olmak için yasal sürelere dikkat edilmesi, gerekli belgelerin eksiksiz sunulması ve uzman desteği alınması büyük önem taşır. Araç değer kaybı tazminatı, kazaya karışan ve %100 kusurlu olmayan araç sahiplerinin yasal bir hakkıdır ve doğru prosedürler izlendiğinde bu hakkın elde edilmesi mümkündür. Sigorta şirketleri ile yaşanan anlaşmazlıklarda, hukuki yolların etkin kullanımı, mağdurların haklarını korumalarını ve adil bir tazminat almalarını sağlayacaktır.