Tarım yapmak ya da farklı amaçlarla hazine arazisi kiralamak isteyenler için detaylı rehber. Hazine arazilerinin nasıl kiralanacağı, başvuru süreci, hak sahipliği şartları ve kiralama sonrası yükümlülükler hakkında tüm bilgilere bu yazıda ulaşabilirsiniz.

Hazine Arazisi Nedir?

Hazine arazisi, mülkiyeti doğrudan devlet hazinesine ait olan taşınmaz malları ifade eder. Türkiye Cumhuriyeti'nin kamu malları arasında önemli bir yere sahip olan bu araziler, ülke genelinde geniş bir alana yayılmış durumdadır. Hazine arazileri, devletin mülkiyetinde bulunması sebebiyle özel mülkiyetten farklı hukuki statüye sahiptir ve kullanımları belirli yasal düzenlemeler çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.

Hazine arazileri, devletin ekonomik varlıklarının önemli bir parçasını oluşturur ve bu arazilerin etkin yönetimi, ülke ekonomisine katkı sağlamanın yanı sıra, toplumsal ihtiyaçların karşılanması açısından da büyük önem taşır. Bu araziler, çeşitli kamu hizmetlerinin sunulması, tarımsal üretimin desteklenmesi ve doğal kaynakların korunması gibi birçok amaç için kullanılabilmektedir.

Hazine Arazilerinin Kapsamı ve Kullanım Alanları

Hazine arazileri kapsamına giren taşınmazlar oldukça geniş bir yelpazeye sahiptir. Bu kapsamda:

• Devletin hüküm ve tasarrufundaki yerler: Kıyılar, sahil şeritleri, doğal göller, akarsular gibi alanlar
• Tescilli hazine malları: Tapu siciline hazine adına kayıtlı olan araziler
• Ormanlar: 6831 sayılı Orman Kanunu kapsamındaki devlet ormanları
• Meralar: 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamındaki mera, yaylak ve kışlaklar
• Tapuya tescil edilmemiş doğal alanlar: Kayalıklar, dağlar, tepeler gibi henüz tapuya tescil edilmemiş alanlar

Hazine arazileri, ülke genelinde farklı amaçlar doğrultusunda değerlendirilmektedir. Bu arazilerin başlıca kullanım alanları şunlardır:

Tarımsal Üretim: Hazine arazilerinin önemli bir bölümü, tarımsal üretimin desteklenmesi amacıyla çiftçilere kiralanmaktadır. Özellikle topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçilere kiralanan bu araziler, tarımsal üretimin artırılmasına ve kırsal kalkınmanın desteklenmesine katkı sağlamaktadır.

Kamu Hizmetleri: Hazine arazileri, okul, hastane, kamu binaları gibi kamu hizmetlerinin sunulduğu tesislerin inşası için kullanılabilmektedir. Bu araziler, kamu kurumlarına tahsis edilerek toplumsal ihtiyaçların karşılanmasında önemli rol oynamaktadır.

Doğal Kaynakların Korunması: Hazine arazilerinin bir kısmı, doğal kaynakların ve biyolojik çeşitliliğin korunması amacıyla koruma altına alınmaktadır. Milli parklar, tabiat parkları ve koruma alanları gibi statülerle korunan bu araziler, ekolojik dengenin sürdürülmesine katkı sağlamaktadır.

Enerji Üretimi: Hazine arazileri, yenilenebilir enerji kaynaklarının değerlendirilmesi amacıyla da kullanılabilmektedir. Güneş enerjisi santralleri, rüzgâr türbinleri gibi yenilenebilir enerji tesislerinin kurulması için bu araziler kiralanabilmektedir.

Turizm ve Rekreasyon: Hazine arazilerinin bir bölümü, turizm tesislerinin yapılması veya rekreasyon alanlarının oluşturulması amacıyla değerlendirilmektedir. Bu araziler, turizm potansiyelinin artırılmasına ve toplumun rekreasyon ihtiyaçlarının karşılanmasına katkı sağlamaktadır.

Hazine arazilerinin yönetimi ve bu arazilerle ilgili tüm işlemler, Milli Emlak Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmektedir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na bağlı olarak faaliyet gösteren bu kurum, hazine taşınmazlarının envanterinin tutulması, kiralanması, satışı ve tahsisi gibi işlemleri yürütmektedir.

Milli Emlak Genel Müdürlüğü, hazine arazilerinin etkin bir şekilde yönetilmesi ve değerlendirilmesi için çeşitli politikalar geliştirmekte ve uygulamaktadır. Bu kapsamda, hazine arazilerinin kiralama işlemleri, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.

Hazine arazilerinin kiralanması, özellikle tarımsal üretim yapan çiftçiler için önemli bir fırsat sunmaktadır. Topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçiler, belirli şartlar altında hazine arazilerini kiralayarak tarımsal üretim yapabilmektedir. Bu durum, hem tarımsal üretimin artırılmasına hem de kırsal kalkınmanın desteklenmesine katkı sağlamaktadır.

Hazine arazilerinin kiralanması, satın alınması veya tahsisi gibi işlemler için ilgili il veya ilçedeki Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü'ne bağlı Milli Emlak Müdürlükleri veya Milli Emlak Şeflikleri'ne başvurulması gerekmektedir. Bu kurumlar, hazine arazileriyle ilgili tüm işlemleri yürütmekte ve vatandaşlara gerekli bilgilendirmeyi yapmaktadır.

Hazine Arazisi Kiralama Yöntemleri ve Başvuru Süreci

Hazine arazilerinin kiralanması, belirli yasal prosedürler ve yöntemler çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Bu süreç, devletin mülkiyetindeki arazilerin verimli kullanımını sağlamak ve ihtiyaç sahiplerine adil bir şekilde dağıtılmasını temin etmek amacıyla düzenlenmiştir. Hazine arazisi kiralamak isteyenlerin izlemesi gereken yollar ve başvuru sürecine ilişkin detayları bu bölümde inceleyeceğiz.

Başvuru Mercileri

Hazine arazisi kiralamak isteyen vatandaşlar, başvurularını Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Emlak/Millî Emlak Müdürlükleri veya Şefliklerine yapmalıdır. Bu kurumlar, hazine taşınmazlarının yönetiminden sorumlu olan Milli Emlak Genel Müdürlüğü'nün taşra teşkilatını oluşturmaktadır.

Başvuru süreci şu şekilde işlemektedir:

1. İlgili Milli Emlak birimlerine dilekçe ile yazılı başvuru yapılır.
2. Başvuru dilekçesinde kiralanmak istenen arazinin bilgileri (il, ilçe, mahalle/köy, mevkii, ada, parsel numarası) ve kiralama amacı açıkça belirtilmelidir.
3. Başvuru sahibinin kimlik bilgileri, iletişim adresi ve varsa özel durumları (çiftçilik belgesi, topraksız olma durumu vb.) dilekçede yer almalıdır.

Önemli bir husus olarak, hazine arazisi kiralama başvuruları E-Devlet üzerinden yapılamamaktadır. E-Devlet platformu sadece ilan bilgilerine erişim için kullanılabilir, ancak resmi başvuru için ilgili kuruma şahsen veya posta yoluyla dilekçe iletilmesi gerekmektedir.

Başvuru sonrasında, Milli Emlak birimleri tarafından arazinin durumu incelenir, kıymet takdiri yapılır ve kiralama için uygun olup olmadığı değerlendirilir. Bu değerlendirme sonucunda, kiralama işlemi için ihale süreci başlatılır.

İhale Usulleri

Hazine arazilerinin kiralama işlemleri, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre yürütülmektedir. Bu kanun, devlet mallarının kiralanmasında uygulanacak ihale usullerini ve prosedürleri detaylı olarak düzenlemektedir.

Hazine arazilerinin kiralanmasında kullanılan başlıca ihale usulleri şunlardır:

• Kapalı Teklif Usulü: Tekliflerin kapalı zarf içinde sunulduğu ve ihale komisyonu tarafından açıldığı yöntemdir. Bu usulde, en yüksek teklifi veren kişi ihaleyi kazanır.

• Açık Teklif Usulü: İsteklilerin ihale komisyonu önünde sözlü olarak teklif verdiği yöntemdir. Teklifler, en yüksek bedele ulaşılana kadar devam eder.

• Pazarlık Usulü: Özellikle tarımsal amaçlı kiralamalar için kullanılan bu yöntem, Devlet İhale Kanunu'nun 51. maddesinin (g) bendi kapsamında uygulanmaktadır. Bu usulde, belirli şartları taşıyan hak sahipleri ile doğrudan pazarlık yapılarak kiralama gerçekleştirilir.

Tarımsal amaçlı hazine arazisi kiralamalarında, topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçiler için pazarlık usulü tercih edilmektedir. Bu durumda, geçici teminat alınmaz ve noter tasdiki zorunlu değildir, bu da işlemleri kolaylaştırmaktadır.

İhale süreci şu aşamalardan oluşur:

1. İhale ilanının hazırlanması ve duyurulması
2. İhale şartnamesinin hazırlanması
3. İhale gününde tekliflerin alınması
4. İhale komisyonu tarafından tekliflerin değerlendirilmesi
5. İhalenin sonuçlandırılması ve kararın tebliği
6. İhale sonrası 15 gün içinde kesin teminatın yatırılması ve sözleşmenin imzalanması

İhale sonucunda, en yüksek teklifi veren veya hak sahipliği şartlarını taşıyan kişi ile kira sözleşmesi imzalanır. Sözleşme imzalandıktan sonra, arazi kiracıya teslim edilir ve kira süresi bu teslim tarihinden itibaren başlar.

Hazine arazisi kiralama sürecinde dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, ihale şartnamesi ve kira sözleşmesindeki hükümlere uyulmasıdır. Bu hükümlere aykırı davranışlar, sözleşmenin feshi ve teminatın gelir kaydedilmesi gibi sonuçlar doğurabilir.

Ayrıca, kiralanan hazine arazisinin amacı dışında kullanılmaması, üzerinde izinsiz sabit tesis yapılmaması ve kira bedellerinin zamanında ödenmesi gibi yükümlülüklere dikkat edilmelidir. Bu yükümlülüklere uyulmaması durumunda, kira sözleşmesi feshedilebilir ve yasal yaptırımlar uygulanabilir.

Hazine arazisi kiralama sürecinde, başvuru mercilerine doğru ve eksiksiz bilgi verilmesi, ihale usullerine uygun hareket edilmesi ve yasal prosedürlerin takip edilmesi, kiralama işleminin başarıyla sonuçlanması için büyük önem taşımaktadır.

Kiralama Şartları ve Hak Sahipliği

Hazine arazilerinin kiralanması, belirli şartlar ve öncelikler çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Bu süreçte hem kiralama koşulları hem de kimlerin öncelikli hak sahibi olduğu yasal düzenlemelerle belirlenmiştir. Hazine arazilerinden yararlanmak isteyen vatandaşların bu şartları ve öncelikleri bilmesi, başvuru sürecini daha verimli yönetmelerine yardımcı olacaktır.

Öncelikli Hak Sahipleri

Hazine arazilerinin kiralanmasında belirli kişi ve gruplara öncelik tanınmaktadır. Bu öncelik sıralaması, topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçilerin desteklenmesi amacıyla oluşturulmuştur. Öncelikli hak sahipleri şu şekilde sıralanmaktadır:

1. Köy veya mahalle nüfusuna kayıtlı olan ve fiilen o köy veya mahallede ikamet eden topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçiler ilk sırada yer almaktadır. Bu kişiler, yaşadıkları bölgedeki hazine arazilerini kiralama konusunda en yüksek önceliğe sahiptir.

2. En az 3 yıldır o köy veya mahallede ikamet eden ancak nüfusa kayıtlı olmayan topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçiler ikinci önceliğe sahiptir. Bu düzenleme, bir bölgede uzun süredir yaşayan ancak nüfus kaydı başka yerde olan çiftçilerin de hazine arazilerinden faydalanabilmesini sağlamaktadır.

3. Köy veya mahalle nüfusuna kayıtlı olan ancak o köy veya mahallede ikamet etmeyen topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçiler üçüncü sırada yer almaktadır.

Bu öncelik sıralaması, hazine arazilerinin kiralanmasında sosyal adaletin sağlanması ve gerçekten ihtiyacı olan çiftçilerin desteklenmesi amacını taşımaktadır. Ayrıca, bir kişinin bu kapsamda sadece bir kez hak sahibi olabilmesi, kaynakların daha geniş bir kitleye ulaşmasını sağlamaktadır.

Kiralama Limitleri

Hazine arazilerinin kiralanmasında hem süre hem de arazi miktarı açısından belirli limitler bulunmaktadır. Bu limitler, kaynakların adil dağılımını sağlamak ve spekülatif amaçlı kiralamalardan kaçınmak için belirlenmiştir.

Kiralama süresi açısından, hazine arazileri normal şartlarda en fazla 10 yıl süreyle kiraya verilebilmektedir. Bu süre, çiftçilerin uzun vadeli tarımsal planlamalar yapabilmesine olanak sağlarken, aynı zamanda devletin de araziler üzerindeki kontrolünü sürdürmesine imkan vermektedir. Ancak turistik tesisler ve enerji tesisleri gibi özel yatırımlar için bu süre daha uzun olabilmektedir.

Kira bedeli konusunda, ilk yıl için belirlenen kira bedeli, rayiç bedelin %1,5'i olarak hesaplanmaktadır. Bu oran, çiftçilerin ekonomik olarak zorlanmadan hazine arazilerini kiralayabilmelerini sağlamak amacıyla düşük tutulmuştur. Sonraki yıllarda ise kira bedeli, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksi (Tarım ÜFE) oranında artırılmaktadır.

Topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçilere en fazla 60 dönüme kadar arazi kiralanabilmektedir. Bu limit, hem küçük çiftçilerin desteklenmesini hem de hazine arazilerinin daha geniş bir kitleye ulaşmasını sağlamaktadır. 60 dönümlük limit, bir ailenin geçimini sağlayabilecek ortalama bir tarım arazisi büyüklüğü olarak belirlenmiştir.

Kiralama işlemleri, Devlet İhale Kanunu'nun 51. maddesinin (g) bendine göre pazarlık usulüyle gerçekleştirilmektedir. Bu usulde, geçici teminat alınmamakta ve sözleşmelerin noter tasdiki zorunlu tutulmamaktadır. Bu düzenlemeler, kiralama sürecinin daha hızlı ve bürokrasiden arındırılmış şekilde ilerlemesini sağlamaktadır.

Hazine arazilerinin kiralanmasında dikkat edilmesi gereken bir diğer husus, kiralanan arazinin amacına uygun kullanılması zorunluluğudur. Tarımsal amaçla kiralanan bir hazine arazisinin başka amaçlarla kullanılması, sözleşmenin feshedilmesine ve yasal yaptırımlarla karşılaşılmasına neden olabilmektedir.

Kira ödemeleri genellikle üçer aylık dönemler halinde peşin olarak yapılmaktadır. Ancak tarım arazileri için farklı ödeme planları da uygulanabilmektedir. Ödemelerde gecikme olması durumunda, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'un 51. maddesi uyarınca gecikme faizi uygulanmaktadır.

Hazine arazilerinin kiralanması, topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçilere önemli bir destek sağlamaktadır. Ancak bu süreçte belirtilen şartlara ve limitlere uyulması, hem yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi hem de kiralama hakkının devam etmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Kira Sözleşmesi ve Yükümlülükler

Hazine arazisi kiralamak isteyen vatandaşların, ihale sürecini başarıyla tamamladıktan sonra karşılaşacakları en önemli aşama kira sözleşmesinin imzalanması ve sonrasındaki yükümlülüklerdir. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken birçok husus bulunmaktadır. Sözleşme şartlarının iyi anlaşılması ve yükümlülüklerin zamanında yerine getirilmesi, kiracının haklarını koruması ve cezai işlemlerle karşılaşmaması açısından büyük önem taşır.

Ödeme Koşulları

Hazine arazisi kiralama ihalesini kazanan kişi veya kurumlar, ihale sonucunun kendilerine tebliğ edilmesinden itibaren 15 gün içinde kesin teminatı yatırmak ve kira sözleşmesini imzalamak zorundadır. Bu süre içerisinde gerekli işlemlerin tamamlanmaması durumunda, ihale iptal edilebilir ve geçici teminat bedeli hazine tarafından irat kaydedilir.

Kira bedeli ödemeleri, sözleşmede belirtilen koşullara göre yapılır. Genel uygulama, kira bedelinin üçer aylık dönemler halinde peşin ödenmesi şeklindedir. Ancak tarım arazilerinde, hasat dönemleri göz önünde bulundurularak farklı ödeme planları da uygulanabilmektedir. Örneğin, tarımsal amaçlı kiralanan hazine arazilerinde kira bedeli yıllık olarak da ödenebilir.

Kira ödemelerinde gecikme yaşanması durumunda, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'un 51. maddesi uyarınca gecikme faizi uygulanır. Bu faiz oranı, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen oranlarda hesaplanır ve kiracıdan tahsil edilir. Gecikme faizinin yanı sıra, sözleşmede belirtilen diğer cezai şartlar da uygulanabilir.

Kiracılar aşağıdaki ödeme koşullarına dikkat etmelidir:

• Kira ödemelerinin zamanında yapılması
• Ödeme makbuzlarının saklanması
• Ödeme planına uyulması
• Gecikme durumunda idareye bilgi verilmesi

Kira sözleşmesinde belirtilen bedel, sözleşme süresince her yıl Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) oranında artırılır. Bu artış, kiracıya yazılı olarak bildirilir ve kiracı, artırılan kira bedelini ödemekle yükümlüdür.

Kiracının, kiralanan hazine arazisini sözleşmede belirtilen amaç dışında kullanması yasaktır. Böyle bir durumun tespiti halinde, idare tarafından kiracıya yazılı uyarı yapılır ve belirtilen süre içerisinde aykırılığın giderilmesi istenir. Aykırılığın giderilmemesi durumunda, sözleşme feshedilebilir ve kiracıdan cari yıl kira bedelinin %25'i oranında tazminat talep edilebilir.

Sözleşmenin Sona Ermesi

Hazine arazisi kira sözleşmeleri, sözleşmede belirtilen sürenin dolması, tarafların karşılıklı anlaşması, kiracının vefatı veya sözleşme şartlarının ihlali gibi nedenlerle sona erebilir. Sözleşmenin normal şartlarda sona ermesi durumunda, kiracı kiralanan taşınmazı sözleşme bitim tarihinde tahliye etmekle yükümlüdür.

Kira süresi bitiminde taşınmazın tahliye edilmemesi durumunda, 2886 sayılı Kanun'un 75. maddesi uyarınca tahliye işlemleri gerçekleştirilir. Bu maddeye göre, idare tarafından yapılan yazılı bildirimin tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde taşınmazın tahliye edilmemesi halinde, bulunduğu yer mülki amirinin kararıyla ve gerekirse kolluk kuvvetleri yardımıyla tahliye işlemi gerçekleştirilir.

Sözleşmenin feshi durumunda, kiracının yatırmış olduğu kesin teminat hazine tarafından gelir kaydedilir ve cari yıl kira bedelinin %25'i tazminat olarak tahsil edilir. Ayrıca, kiracının kiralanan taşınmazda yapmış olduğu ve idarenin izni olmayan sabit tesisler için herhangi bir bedel ödenmez ve bu tesisler hazineye intikal eder.

Kiracının sözleşme süresi içerisinde vefat etmesi durumunda, mirasçıları sözleşmeye devam etmek isterlerse, idarenin onayı ile sözleşme mirasçılar adına devam ettirilebilir. Ancak mirasçıların sözleşmeyi devam ettirmek istememesi durumunda, sözleşme kendiliğinden sona erer ve taşınmaz idareye teslim edilir.

Kiracı, kira sözleşmesinin sona ermesi durumunda aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir:

• Taşınmazı sözleşme bitiminde eksiksiz ve temiz bir şekilde teslim etmek
• Taşınmazda yapılan değişiklikleri eski haline getirmek (sözleşmede aksi belirtilmedikçe)
• Tahliye tutanağını imzalamak
• Varsa kalan borçları ödemek

Hazine arazisi kiralama sürecinde, sözleşme şartlarına uygun hareket etmek ve yükümlülükleri zamanında yerine getirmek, hem kiracının haklarını koruması hem de cezai işlemlerle karşılaşmaması açısından büyük önem taşır. Kiracılar, sözleşme imzalamadan önce tüm şartları dikkatle incelemeli ve anlaşılmayan konularda idareye danışmalıdır.

Sonuç olarak, hazine arazisi kiralamak isteyen vatandaşlar için süreç, başvurudan sözleşmenin sona ermesine kadar dikkat ve titizlik gerektiren bir işlemdir. Hazine arazilerinin kiralama şartları, başvuru süreci, hak sahipliği kriterleri ve kira sözleşmesi yükümlülükleri hakkında doğru bilgilere sahip olmak, bu süreci sorunsuz bir şekilde tamamlamanın anahtarıdır. Devlet tarafından sağlanan bu imkanı değerlendirmek isteyen vatandaşların, tüm yasal prosedürleri eksiksiz yerine getirmesi ve sözleşme şartlarına uygun hareket etmesi, hem kendileri hem de kamu yararı açısından önemlidir.