Senette Bulunması Gereken Zorunlu Unsurlar

Senet veya bono düzenlenirken bazı zorunlu unsurların bulunması gerekmektedir. Bu unsurlar, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun 776. maddesinde açıkça belirtilmiştir. Bu zorunlu unsurların eksikliği, senedin geçerliliğini doğrudan etkiler. İşte bir kambiyo senedi olan bonoda bulunması gereken zorunlu unsurlar:

1) "Bono" veya "Emre Yazılı Senet" Kelimesi

Senet metninde "bono" veya "emre yazılı senet" ifadesinin açıkça yer alması zorunludur. Bu ifade, belgenin hukuki niteliğini belirler ve diğer ticari belgelerden ayırt edilmesini sağlar. Yabancı dilde düzenlenen senetlerde, ilgili dildeki karşılığının kullanılması gerekir.

2) Belli Bir Tutarın Kayıt ve Şart Aranmaksızın Ödeme Vaadi

Bonoda belirli bir tutarın koşulsuz olarak ödeneceğine dair bir vaat bulunmalıdır. Bu tutar, Türk Lirası cinsinden ve net bir şekilde belirtilmelidir. Hem rakam hem yazı ile belirtilen tutarlarda farklılık olması durumunda, yazı ile belirtilen tutar geçerli sayılır.

3) Lehtar

Senet üzerinde lehtarın (alacaklının) kimliği açıkça belirtilmelidir. Gerçek kişiler için ad ve soyad, tüzel kişiler için ticaret unvanı yazılmalıdır. Kambiyo senedi niteliğindeki bonolar hamiline yazılamaz, mutlaka belirli bir kişi adına düzenlenmelidir.

4) Bononun Düzenlenme Tarihi

Senedin düzenlendiği tarih gün, ay ve yıl olarak belirtilmelidir. Bu tarih, senedin vadesi ve zamanaşımı gibi önemli hususların belirlenmesinde rol oynar. Düzenlenme tarihi, ödeme tarihinden sonraki bir tarih olamaz.

5) Bonoyu Düzenleyenin (muhatabın) İmzası

Senedi düzenleyen kişinin (borçlunun) el yazısı ile attığı imza, senedin geçerliliği için son derece önemlidir. Elektronik imza veya mühür gibi alternatif yöntemler bono için geçerli değildir. Tüzel kişilik adına düzenlenen senetlerde, yetkili kişinin imzası gereklidir.

Bu zorunlu unsurların her biri, senetin yasal geçerliliği için kritik öneme sahiptir. Herhangi birinin eksikliği, belgenin kambiyo senedi niteliğini kaybetmesine ve adi senet olarak değerlendirilmesine yol açabilir. Bu nedenle, bono düzenlerken veya kabul ederken bu unsurların tam ve doğru olduğundan emin olmak önemlidir.

Senette Bulunması Gereken Alternatif (Zorunlu) Unsurlar

Kambiyo senedi olarak bilinen senet veya bonolarda bazı unsurlar, Türk Ticaret Kanunu'nda zorunlu olarak belirtilmiş olsa da, bunların yokluğu senedin geçersizliğine doğrudan yol açmaz. Bu unsurlar "alternatif zorunlu unsurlar" olarak adlandırılır ve TTK madde 777'de düzenlenmiştir. Bu unsurlar şunlardır:

1) Vade

Vade, senedin ödenme zamanını belirtir. Eğer senette vade belirtilmemişse, kanun gereği "görüldüğünde ödenecek" sayılır. Vade türleri şöyledir:

• Görüldüğünde ödenecek
• Görüldükten belirli bir süre sonra ödenecek
• Düzenlenme gününden belirli bir süre sonra ödenecek
• Belirli bir günde ödenecek

Birden fazla vade yazılması seneti geçersiz kılar.

2) Ödeme Yeri

Ödeme yeri, borcun ifa edileceği yeri gösterir. Eğer senette ödeme yeri belirtilmemişse, düzenleme yeri ödeme yeri olarak kabul edilir. Bu, TTK madde 777'nin getirdiği bir düzenlemedir.

3) Düzenleme Yeri

Düzenleme yeri, senedin oluşturulduğu yeri belirtir. Eğer senette düzenleme yeri yazılmamışsa, düzenleyenin adının yanında yazılı yer düzenleme yeri sayılır. Ancak, düzenleyenin adının yanında da bir yer belirtilmemişse, bu durumda senet geçersiz olur.

Bu alternatif zorunlu unsurların eksikliği, kambiyo senedinin doğrudan geçersizliğine yol açmaz. Kanun koyucu, bu unsurların eksikliği halinde uygulanacak kuralları belirlemiştir. Bu sayede, senetin geçerliliği korunurken, eksik bilgiler tamamlanmış olur.

Unutulmamalıdır ki, bu unsurların doğru ve eksiksiz şekilde belirtilmesi, ileride ortaya çıkabilecek hukuki sorunların önüne geçmek açısından büyük önem taşır. Bu nedenle, senet düzenlerken veya kabul ederken bu hususlara dikkat edilmelidir.

Senette İsteğe Bağlı Bulunan Unsurlar

Senet veya bono düzenlenirken, taraflar bazı ek kayıtları isteğe bağlı olarak ekleyebilirler. Bu unsurlar, kambiyo senedinin geçerliliğini etkilemez ancak taraflar arasındaki ilişkiyi daha detaylı şekilde düzenler.

İsteğe bağlı unsurların başında muacceliyet kaydı gelir. Bu kayıt, borçlunun taksitlerden birini ödemediği durumda tüm borcun muaccel hale gelmesini sağlar. Örneğin, 5 taksitli bir bonoda 3. taksitin ödenmemesi halinde kalan tüm taksitlerin de vadesi gelmiş sayılır.

Bedel kaydı, senedin hangi hukuki ilişkiden doğduğunu gösterir. "Mal bedeli" veya "kira bedeli" gibi ifadeler kullanılabilir. Bu kayıt, ispat açısından önem taşır ve olası uyuşmazlıklarda tarafların iddialarını destekler.

Faiz kaydı, Türk Ticaret Kanunu kapsamında belirli vade türlerinde geçerlidir. Görüldüğünde ödenecek veya görüldükten belirli bir süre sonra ödenecek senetlerde faiz kaydı konulabilir. Diğer vade türlerinde faiz kaydı geçersiz sayılır, ancak senedin kendisi geçerliliğini korur.

Yetki kaydı, uyuşmazlık durumunda hangi mahkeme veya icra dairesinin yetkili olacağını belirler. Bu kayıt, özellikle farklı şehirlerdeki taraflar arasında düzenlenen senetlerde önem kazanır.

Açık bono düzenlenirken de bu isteğe bağlı unsurlar eklenebilir. Ancak bu durumda, unsurların borçlu ile yapılan anlaşmaya uygun şekilde doldurulması gerekir.

Önemle belirtmek gerekir ki, bu isteğe bağlı unsurların varlığı veya yokluğu senedin geçerliliğini etkilemez. Ancak taraflar arasındaki ilişkiyi daha net bir şekilde ortaya koyar ve olası uyuşmazlıklarda yol gösterici olur.

Senet protestosu gibi durumlarda da bu isteğe bağlı unsurlar dikkate alınabilir. Örneğin, yetki kaydı bulunan bir senette, protesto işlemi belirlenen yerdeki noter aracılığıyla yapılabilir.

Sonuç olarak, isteğe bağlı unsurlar kambiyo senedinin zorunlu unsurlarından farklı olarak, tarafların karşılıklı anlaşmasıyla belirlenir ve senedin içeriğini zenginleştirir.

Senette Bulunması Gereken Zorunlu Unsurların Yokluğunun Sonuçları

Kambiyo senetlerinin geçerliliği için belirli zorunlu unsurların varlığı şarttır. Bu unsurların eksikliği, senedin hukuki niteliğini ve geçerliliğini doğrudan etkiler. Türk Ticaret Kanunu (TTK) madde 776'da belirtilen zorunlu unsurların yokluğu, senedin kambiyo senedi olarak kabul edilmemesine yol açar.

Zorunlu unsurların eksikliği, senedin tedavüle çıktığı an itibariyle değerlendirilir. Örneğin, bir açık bono düzenlenirken imza dışındaki unsurlar boş bırakılabilir. Ancak bu bono tedavüle çıkarılırken tüm zorunlu unsurlar tamamlanmış olmalıdır.

Eğer zorunlu unsurlardan biri eksikse, senet artık bir kambiyo senedi olarak kabul edilmez. Bu durumda senet, adi bir borç senedi statüsüne düşer. Adi senetlerin tahsili ve icrası, kambiyo senetlerine göre daha zor ve karmaşık bir süreç gerektirir.

Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre, zorunlu unsurları eksik olan bir senet üzerinde yapılan değişiklikler veya eklemeler, o senedi geçerli bir kambiyo senedine dönüştürmez. Bu nedenle, senedin düzenlenme anından itibaren tüm zorunlu unsurların tam olması kritik önem taşır.

Örneğin, senet protestosu çekilmesi gereken durumlarda, zorunlu unsurları eksik olan bir senet için protesto çekilemez. Çünkü bu durumda ortada geçerli bir kambiyo senedi yoktur.

Sonuç olarak, zorunlu unsurların eksikliği senedin kambiyo senedi niteliğini kaybetmesine ve adi bir borç senedine dönüşmesine neden olur. Bu da alacaklının hukuki pozisyonunu zayıflatır ve alacağın tahsil edilmesini zorlaştırır. Bu nedenle, senet düzenlerken veya kabul ederken tüm zorunlu unsurların eksiksiz olduğundan emin olmak büyük önem taşır.

Açık Bono

Açık bono, kambiyo senetlerinden biri olan bononun özel bir türüdür. Bu tür bonolarda, borçlu sadece imzasını atar ve senedin diğer kısımlarını boş bırakır. Alacaklıya, bu boş kısımları doldurma yetkisi verilir.

Türk Ticaret Kanunu (TTK) açısından açık bononun geçerliliği, tedavüle çıktığı andaki durumuna bağlıdır. Yani, boş imzalı senet alacaklıya verildiğinde henüz geçerli bir bono sayılmaz. Ancak alacaklı tarafından doldurulup tedavüle sokulduğunda, eğer zorunlu unsurlar tam olarak yerine getirilmişse, geçerli bir bono haline gelir.

Açık bonoda dikkat edilmesi gereken en önemli husus, alacaklının bonoyu doldururken borçlu ile aralarındaki anlaşmaya sadık kalmasıdır. Örneğin, taraflar 5000 TL için anlaşmışken alacaklının bonoyu 10000 TL olarak doldurması hukuka aykırıdır. Böyle bir durumda borçlu, anlaşmaya aykırılığı ispat etmek zorundadır.

Açık bono uygulaması, ticari hayatta sıkça karşılaşılan bir durum olmasına rağmen, taraflar için riskler barındırmaktadır. Borçlu açısından kontrolsüz bir borç altına girme, alacaklı açısından ise hukuki geçerliliği tartışmalı bir senet elde etme riski vardır. Bu nedenle, açık bono düzenlerken veya kabul ederken son derece dikkatli olunmalı ve mümkünse bir hukuk uzmanından destek alınmalıdır.

Senette Bulunması Gereken Unsurlara İlişkin Sık Sorulan Sorular

Senet ve bono düzenlemesi konusunda sıkça karşılaşılan bazı sorular ve cevapları şu şekildedir:

Emre Yazılı Senet Nedir?

Emre yazılı senet, lehtarın adının belirtildiği ve onun emrine kaydedildiğini içeren bir kambiyo senedi türüdür. Ayrıca, Türk Ticaret Kanunu'na göre bazı senetler kanunen emre yazılı kabul edilmektedir.

Zorunlu Unsurların Eksikliğinin Sonuçları Nelerdir?

TTK madde 776'ya göre, zorunlu unsurların eksikliği senedin geçersiz olmasına yol açar. Bu durumda senet, kıymetli evrak niteliğini kaybeder ve adi senet olarak değerlendirilir.

Düzenleme ve Ödeme Tarihleri Farklı Olabilir mi?

Evet, bononun düzenlenme tarihi ile ödeme tarihi farklı olabilir. Ancak vade tarihi, düzenlenme tarihinden önce olamaz.

Düzenleme Yerinde Kısaltma Kullanılabilir mi?

Mahkeme kararlarına göre, anlaşılabilir şehir/ilçe kısaltmaları kullanılabilir. Örneğin, "İST" veya "ANK" gibi kısaltmalar kabul edilebilir.

Senet Protestosu Nedir?

Senet protestosu, vadesi gelmiş ancak ödenmeyen bir senet için noterce düzenlenen resmi bir bildirimdir. Bu işlem, borçlunun kredi notunu etkileyebilir.

Hamiline Yazılı Bono Mümkün müdür?

Hayır, bono mutlaka lehtara yazılı olmalıdır. Hamiline yazılı bono düzenlenemez.

Bononun Devri Nasıl Yapılır?

Bononun devri için ciro ve zilyetliğin devri gereklidir. Bu kural, hem tam bono hem de açık bono için geçerlidir.

Vadesi Belirtilmeyen Senetin Durumu Nedir?

Vadesi belirtilmeyen senet, TTK'ya göre görüldüğünde ödenecek vadeli olarak kabul edilir. Birden fazla vade belirtilmesi mümkün değildir.

Bu sorular, kambiyo senetlerinin düzenlenmesi ve kullanımı konusunda sıkça karşılaşılan durumları aydınlatmaktadır. Senet işlemlerinde bu hususlara dikkat edilmesi, ileride ortaya çıkabilecek hukuki sorunların önlenmesine yardımcı olacaktır.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Senet veya bono düzenlerken ya da imzalarken dikkat edilmesi gereken bazı önemli hususlar vardır. Bu kıymetli evrakların hukuki geçerliliği ve sonuçları açısından aşağıdaki noktalara özen gösterilmelidir:

1. Zorunlu unsurların eksiksiz olması: Türk Ticaret Kanunu'nun 776. maddesinde belirtilen zorunlu unsurların (senet kelimesi, ödeme vaadi, lehtar, düzenlenme tarihi ve imza) eksiksiz olduğundan emin olunmalıdır. Bu unsurlardan birinin eksikliği senedin geçersiz sayılmasına neden olabilir.
2. Alternatif unsurların kontrolü: Vade, ödeme yeri ve düzenleme yeri gibi alternatif unsurların varlığı kontrol edilmelidir. Bu unsurların eksikliği durumunda kanunun öngördüğü varsayımlar uygulanır, ancak bunların açıkça belirtilmesi ileride çıkabilecek anlaşmazlıkları önler.
3. İmzanın önemi: İmzanın ıslak imza olması ve yetkili kişi tarafından atılması kritiktir. Tüzel kişilikler adına imza atılırken yetki belgelerinin kontrol edilmesi önemlidir.
4. Açık bono (hatır senedi) durumlarına dikkat: Boş imzalı senetler verilirken çok dikkatli olunmalıdır. Bu tür senetler kötüye kullanıma açıktır ve ciddi hukuki sorunlara yol açabilir.
5. Kambiyo senedi niteliğinin korunması: Senedin kambiyo senedi niteliğini kaybetmemesi için şartlı veya belirsiz ifadelerden kaçınılmalıdır.
6. Senet protestosu riskinin değerlendirilmesi: Ödeme güçlüğü yaşanması durumunda karşılaşılabilecek senet protestosu riski göz önünde bulundurulmalıdır.
7. Hukuki danışmanlık: Özellikle yüksek meblağlı veya karmaşık senetlerde bir hukuk uzmanından danışmanlık alınması tavsiye edilir.
8. Devir işlemlerinin doğru yapılması: Senedin devri sırasında ciro ve zilyetliğin devri gibi işlemlerin usulüne uygun yapılması gerekir.
9. İsteğe bağlı unsurların değerlendirilmesi: Faiz kaydı, yetki kaydı gibi isteğe bağlı unsurların eklenmesinin potansiyel etkileri değerlendirilmelidir.
10. Güncel mevzuatın takibi: Senet hukukuna ilişkin güncel Yargıtay kararları ve mevzuat değişiklikleri takip edilmelidir.

Bu hususlara dikkat edilmesi, senetlerle ilgili işlemlerin güvenli ve hukuka uygun bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlayacak, olası anlaşmazlıkları ve hukuki riskleri minimize edecektir.