Dijital çağın getirdiği yeni miras türü olan dijital miras, Türk hukukunda henüz tam olarak şekillenememiş bir alandır. Bu makale, konunun hukuki boyutlarını, yargı kararlarını ve doktrin görüşlerini inceleyerek, dijital mirasın Türk hukukundaki yerini ve olası gelecekteki düzenlemeleri tartışmaktadır.

Dijital Miras Kavramı ve Türk Hukuku'ndaki Yeri

Teknolojinin hızla gelişmesi ve dijital varlıkların günlük hayatımızda giderek daha fazla yer kaplamasıyla birlikte, dijital miras kavramı hukuk sistemimizde önemli bir tartışma konusu haline gelmiştir. Dijital miras, bir kişinin ölümünden sonra geride bıraktığı dijital varlıkların (sosyal medya hesapları, e-posta hesapları, kripto para cüzdanları, bulut depolama hesapları vb.) hukuki durumunu ifade etmektedir.

Türk hukuk sisteminde, miras hukukunun temel prensibi olan külli halefiyet ilkesi, mirasçıların miras bırakanın tüm hak ve borçlarına bir bütün olarak halef olacağını öngörmektedir. Ancak Türk Medeni Kanunu (TMK), dijital varlıkların mirasa konu olup olmayacağı hususunda özel bir düzenleme içermemektedir. Bu durum, uygulamada önemli tartışmalara ve belirsizliklere yol açmaktadır.

Dijital mirasın hukuki niteliği konusundaki belirsizlik, özellikle dijital varlıkların maddi değer taşıyıp taşımadığı ve kişisel verilerin korunması hususlarında kendini göstermektedir. Örneğin, bir kripto para cüzdanının maddi değeri açıkça ölçülebilirken, bir sosyal medya hesabının değerinin belirlenmesi daha karmaşık bir konudur.

Bu konuda Türk yargı sisteminde önemli bir gelişme, Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi'nin 13.11.2020 tarihli (2020/1149 esas, 2020/905 karar) kararı ile yaşanmıştır. Mahkeme, bir iCloud hesabının terekeye dahil olduğuna ve mirasçılara devredilmesi gerektiğine hükmetmiştir. Bu karar, dijital mirasın Türk hukukunda tanınması açısından önemli bir emsal teşkil etmektedir.

Bununla birlikte, henüz konuya ilişkin bir Yargıtay kararı bulunmaması, dijital miras konusundaki hukuki belirsizliğin devam ettiğini göstermektedir. Bu durum, özellikle dijital platformların kullanıcı sözleşmelerindeki hükümler ile miras hukuku prensipleri arasındaki olası çatışmaların nasıl çözüleceği sorusunu gündeme getirmektedir.

Dijital mirasın Türk hukukundaki yerini değerlendirirken, külli halefiyet ilkesinin geniş yorumlanması gerektiği düşünülmektedir. Bu yaklaşıma göre, dijital varlıklar da terekeye dahil kabul edilmeli ve mirasçılara intikal etmelidir. Ancak bu konuda:

• Dijital varlıkların niteliği ve kapsamı
• Kişisel verilerin korunması
• Platform kullanıcı sözleşmeleri
• Dijital varlıkların değerlemesi

gibi hususların yasal düzenlemeyle netleştirilmesi gerekmektedir. Mevcut durumda hakimler, önlerine gelen uyuşmazlıklarda TMK'nın genel hükümlerini ve hukukun genel ilkelerini yorumlayarak çözüm üretmek durumunda kalmaktadır.

Doktrinde Farklı Görüşler ve Yargı Uygulaması

Dijital mirasın Türk hukukundaki yeri ve kapsamı konusunda doktrinde farklı görüşler bulunmaktadır. Bu görüşler, dijital varlıkların terekeye dahil edilmesi konusunda üç ana eksende toplanmaktadır.

Ağırlıklı Görüş

Doktrin içerisinde en çok kabul gören görüş, dijital varlıkların tamamının terekeye dahil edilmesi gerektiğini savunmaktadır. Bu görüşün temelinde, Türk Medeni Kanunu'nun benimsediği külli halefiyet ilkesi yatmaktadır. Buna göre, miras bırakanın dijital ortamdaki tüm varlıkları, sosyal medya hesapları, e-posta hesapları, bulut depolama sistemleri ve kripto para varlıkları gibi tüm dijital değerler, maddi değerlerine bakılmaksızın mirasçılara intikal etmelidir. Bu görüş sahipleri, dijital dünyanın artık günlük hayatın ayrılmaz bir parçası olduğunu ve bu varlıkların da klasik miras hukuku prensipleri çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiğini savunmaktadır.

Azınlık Görüşü

İkinci görüş, daha sınırlayıcı bir yaklaşım benimseyerek, yalnızca maddi değeri olan dijital varlıkların terekeye dahil edilmesi gerektiğini savunmaktadır. Bu görüşe göre, kripto para varlıkları, dijital oyunlardaki satın alınmış öğeler, domain isimleri gibi ekonomik değeri olan dijital varlıklar terekeye dahil edilmeli, ancak kişisel sosyal medya hesapları gibi maddi değeri olmayan dijital varlıklar tereke dışında tutulmalıdır. Bu yaklaşım, miras hukukunun temel amacının malvarlığının intikali olduğunu vurgulayarak, manevi değeri olan dijital varlıkların miras kapsamı dışında tutulması gerektiğini savunmaktadır.

Diğer Görüşler

Üçüncü yaklaşım ise konuya kişisel verilerin korunması ve özel hayatın gizliliği perspektifinden bakmaktadır. Bu görüş sahipleri, dijital varlıkların terekeye dahil edilmesinin kişisel verilerin korunması hakkı ve özel hayatın gizliliği ilkesiyle çatışabileceğini vurgulamaktadır. Özellikle sosyal medya hesapları ve e-posta yazışmaları gibi kişisel içerikler barındıran dijital varlıkların, miras bırakanın özel hayatının korunması amacıyla tereke dışında tutulması gerektiğini savunmaktadırlar.

Bu görüş ayrıca, dijital varlıkları ticari ve ticari olmayan şeklinde ikiye ayırarak bir orta yol önermektedir. Buna göre:

• Ticari değer taşıyan dijital varlıklar (influencer hesapları, profesyonel sosyal medya hesapları, dijital içerik üreticiliği platformlarındaki hesaplar) terekeye dahil edilmeli
• Kişisel kullanıma yönelik dijital varlıklar ise özel hayatın gizliliği kapsamında değerlendirilmeli ve tereke dışında tutulmalıdır

Yargı uygulamasında ise Antalya Bölge Adliye Mahkemesi'nin 2020 tarihli kararı, iCloud hesabının terekeye dahil edilmesi yönündeki hükmüyle, ağırlıklı görüşü destekler nitelikte bir içtihat oluşturmuştur. Ancak henüz Yargıtay düzeyinde konuya ilişkin kapsamlı bir karar bulunmaması, uygulamada farklı yaklaşımların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Diğer Hukuki Sistemlerdeki Uygulamalar

Dijital miras konusu, farklı hukuk sistemlerinde çeşitli yaklaşımlarla ele alınmaktadır. Alman hukuk sistemi, dijital mirası özellikle yargı kararları üzerinden şekillendirmiştir. Alman Federal Mahkemesi'nin önemli kararlarında, dijital varlıkların miras yoluyla intikali, mevcut miras hukuku ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmektedir. Alman Medeni Kanunu'nda özel bir düzenleme bulunmamasına rağmen, mahkemeler "külli halefiyet" ilkesini dijital varlıklara da uygulamaktadır. Özellikle sosyal medya hesapları ve dijital içeriklerin mirasçılara devri konusunda, Federal Mahkeme'nin Facebook kararı emsal niteliği taşımaktadır.

Amerikan hukuk sisteminde dijital miras konusu, eyaletler düzeyinde farklı yaklaşımlarla ele alınmaktadır. Bazı eyaletler, dijital varlıkların mirasçılara intikali konusunda özel düzenlemeler yapmıştır. Örneğin, "Revised Uniform Fiduciary Access to Digital Assets Act (RUFADAA)" birçok eyalet tarafından kabul edilmiş ve dijital varlıkların yönetimi konusunda vasiler ve mirasçılar için yasal çerçeve oluşturulmuştur. Bu düzenlemeler, dijital hesaplara erişim, yönetim ve devir konularını detaylı şekilde ele almaktadır.

Avrupa Birliği düzeyinde henüz kapsamlı bir dijital miras düzenlemesi bulunmamaktadır. Ancak, Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) çerçevesinde kişisel verilerin korunması ve dijital hakların yönetimi konusunda dolaylı düzenlemeler mevcuttur. Birlik üyesi ülkeler arasında dijital mirasın düzenlenmesine yönelik artan bir baskı ve talep söz konusudur. Özellikle sınır ötesi dijital varlıkların yönetimi ve devri konusunda ortak bir yaklaşım ihtiyacı giderek artmaktadır.

Estonya, Kıta Avrupası hukuk sisteminde dijital mirası doğrudan düzenleyen nadir ülkelerden biridir. Estonya'nın dijital devlet yaklaşımı çerçevesinde, vatandaşların dijital varlıklarının yönetimi ve devri konusunda kapsamlı düzenlemeler yapılmıştır. E-vatandaşlık uygulaması ile birlikte, dijital varlıkların miras yoluyla intikali konusunda da öncü düzenlemeler getirmiştir. Bu düzenlemeler, dijital kimlik, kripto varlıklar ve çevrimiçi hesapların mirasçılara devri konularını içermektedir.

Diğer ülkelerde de dijital miras konusunda çeşitli yaklaşımlar geliştirilmektedir. Örneğin, İsviçre'de dijital vasiyetname kavramı tartışılmakta, Japonya'da kripto varlıkların mirası konusunda özel düzenlemeler yapılmaktadır. Bu farklı yaklaşımlar, dijital mirasın küresel düzeyde nasıl ele alınması gerektiği konusunda önemli örnekler sunmaktadır. Özellikle uluslararası platformların kullanıcı sözleşmeleri ve yerel miras hukuku arasındaki etkileşim, bu alandaki düzenlemelerin önemini artırmaktadır.

Karşılaştırmalı hukuk perspektifinden bakıldığında, dijital miras konusunun farklı hukuk sistemlerinde henüz gelişim aşamasında olduğu görülmektedir. Ancak, teknolojinin hızlı gelişimi ve dijital varlıkların artan önemi, bu alanda daha kapsamlı ve harmonize düzenlemelerin yapılmasını zorunlu kılmaktadır.

Dijital Mirasın Mevcut Sorunları ve Geleceği

Dijital mirasın günümüzde karşılaştığı en önemli sorunların başında kişisel verilerin korunması ve özel hayatın gizliliği gelmektedir. Sosyal medya hesapları, e-posta yazışmaları ve bulut depolama hizmetleri gibi dijital varlıkların mirasçılara aktarımı, kullanıcı sözleşmeleri ve gizlilik politikaları ile çatışabilmektedir. Bu durum, özellikle sosyal medya platformlarının kullanıcı sözleşmelerinde yer alan devir yasağı hükümleri ile miras hukuku ilkeleri arasında bir çelişki yaratmaktadır.

Mevcut yasal boşluklar, dijital miras konusunda belirsizliklere ve uygulamada farklılıklara yol açmaktadır. Türk Medeni Kanunu'nda dijital varlıkların mirasa konu olması hakkında özel bir düzenleme bulunmaması, mahkemelerin somut olaylarda farklı yaklaşımlar benimsemesine neden olmaktadır. Bu durum, özellikle kripto para varlıkları, dijital oyun hesapları ve sosyal medya hesaplarından elde edilen gelirler gibi yeni nesil dijital varlıkların mirasçılara intikalinde sorunlar yaratmaktadır.

Dijital terekenin tespiti konusu da önemli bir sorun teşkil etmektedir. Mirasçıların, miras bırakanın tüm dijital varlıklarına ilişkin bilgiye erişimi çoğu zaman mümkün olmamaktadır. Özellikle şifre korumalı hesaplar, iki faktörlü doğrulama sistemleri ve platform politikaları, mirasçıların dijital varlıklara erişimini zorlaştırmaktadır. Bu durum, potansiyel olarak değerli dijital varlıkların terekeye dahil edilememesi riskini doğurmaktadır.

Gelecekte dijital miras konusunda kapsamlı yasal düzenlemelerin yapılması kaçınılmaz görünmektedir. Bu düzenlemelerin, dijital varlıkların niteliği, kapsamı ve devir usullerini açıkça belirlemesi gerekmektedir. Ayrıca, platform sağlayıcılarının mirasçılara karşı yükümlülükleri, dijital vasiyetname düzenleme imkanları ve dijital terekeye ilişkin vergisel düzenlemelerin de ele alınması önem taşımaktadır.

İnfluencer ekonomisi ve dijital varlıklardan elde edilen gelirlerin artması, konunun ekonomik boyutunu da ön plana çıkarmaktadır. Sosyal medya hesaplarından elde edilen gelirlerin, takipçi sayısının ve dijital içeriklerin ekonomik değerinin mirasçılara intikali konusunda özel düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır.

Dijital miras konusu, teknolojinin gelişimiyle birlikte sürekli evrim geçirmekte ve yeni sorunlar ortaya çıkmaktadır. Türk hukuk sisteminin bu gelişmelere ayak uydurabilmesi için, hem mevcut miras hukuku ilkelerinin dijital çağa adaptasyonu hem de yeni yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Kişisel verilerin korunması ile miras hukuku arasındaki dengenin sağlanması, platform sağlayıcılarının yükümlülüklerinin belirlenmesi ve dijital varlıkların değerlemesi gibi konuların çözüme kavuşturulması, dijital mirasın geleceği açısından kritik öneme sahiptir. Bu bağlamda, uluslararası düzenlemelerin ve diğer ülkelerdeki uygulamaların da dikkate alınarak, kapsamlı ve çağın gereklerine uygun bir yasal çerçevenin oluşturulması zorunlu hale gelmiştir.