Eşiniz yurtdışında mı yaşıyor ve boşanmak mı istiyorsunuz? Süreç, yetkili mahkeme, nafaka, tazminat, velayet gibi konularda merak ettikleriniz ve yabancı uyruklu eşten boşanma hakkında tüm detaylar bu yazıda.

Yurtdışında Yaşayan Eşten Boşanma Yolları

Yurtdışında yaşayan eşten boşanma konusu, günümüzde sıkça karşılaşılan hukuki meselelerden biridir. Bu durumda izlenebilecek iki temel yol bulunmaktadır: Türkiye'de dava açma veya yabancı mahkeme kararının Türkiye'de tanınması.

Türkiye'de Dava Açma

Yurtdışında yaşayan eşten boşanmak için Türkiye'deki yetkili mahkemelerde dava açılabilir. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken önemli noktalar şunlardır:

• Dava, eşlerden birinin yerleşim yerindeki aile mahkemesinde açılabilir
• Eşlerin son 6 ay birlikte oturdukları yer mahkemesi de yetkilidir
• Yurtdışında yaşayan eşe yapılacak tebligat işlemleri uluslararası tebligat kurallarına göre yapılır
• Tebligat süreci genellikle 3-6 ay arasında tamamlanır

Anlaşmalı boşanma durumunda, süreç daha hızlı ilerleyebilir. Bu durumda:

• Her iki eş de mahkemeye birlikte başvurabilir
• Protokol hazırlanarak tüm koşullar önceden belirlenebilir
• Tek celse ile boşanma gerçekleşebilir

Yabancı Mahkeme Kararının Tanınması

Eşler yurtdışında boşanmışlarsa, bu kararın Türkiye'de geçerli olabilmesi için tanıma ve tenfiz davası açılması gerekir. Bu süreçte:

• Yabancı mahkeme kararının kesinleşmiş olması şarttır
• Kararın Türk kamu düzenine aykırı olmaması gerekir
• Karşı tarafın savunma hakkının ihlal edilmemiş olması önemlidir
• Kararı veren mahkemenin yetkili olduğunun belgelenmesi gerekir

Tanıma davası için gerekli belgeler:

• Yabancı mahkeme kararının aslı ve tercümesi
• Kararın kesinleştiğini gösteren belge
• Bu belgelerin apostil şerhi veya konsolosluk onayı
• Tercümelerin yeminli tercüman tarafından yapılmış olması

Yabancı mahkeme kararının tanınması için açılacak dava, aile mahkemelerinde görülür. Tanıma kararı verildiğinde, yabancı mahkeme kararı Türkiye'de de hüküm ve sonuç doğurur.

Yurtdışında yaşayan eşten boşanma sürecinde, nafaka, tazminat, velayet ve mal paylaşımı gibi konuların da dikkate alınması gerekir. Bu konular, uygulanacak hukuk kurallarına göre çözüme kavuşturulur.

Boşanma davasının nerede açılacağına karar verirken, sürecin uzunluğu, masraflar ve kararın uygulanabilirliği gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Her iki yolun da avantaj ve dezavantajları vardır. Bu nedenle, sürecin başında bir boşanma avukatından hukuki danışmanlık alınması önemlidir.

Yetkili Hukuk ve Mahkeme

Yurtdışında yaşayan eşten boşanma davalarında, hangi ülke hukukunun uygulanacağı ve hangi mahkemenin yetkili olacağı önemli konulardır. Bu konular, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) çerçevesinde düzenlenmektedir.

Boşanma

MÖHUK m.14 uyarınca boşanma davalarında yetkili hukuk şu sırayla belirlenir:

• Eşlerin ortak milli hukuku
• Ortak milli hukuk yoksa, müşterek mutad mesken hukuku
• Bu da yoksa, Türk hukuku

Bu hiyerarşi nafaka ve velayet konularında da geçerlidir. Özellikle ihtiyati tedbirlerin alınması gerektiğinde doğrudan Türk hukuku uygulanır.

Nişanlılık

Nişanlılık ilişkisinden doğan uyuşmazlıklarda, MÖHUK m.12 gereğince, nişanlıların nişanlanma anındaki milli hukukları uygulanır. Eğer nişanlıların farklı vatandaşlıkları varsa, Türk hukuku uygulanır.

Evlilik

Evliliğin genel hükümleri konusunda MÖHUK m.13 belirleyicidir. Buna göre:

• Öncelikle evlenme anındaki eşlerin milli hukuku
• Farklı vatandaşlık durumunda müşterek mutad mesken hukuku
• Bu da yoksa Türk hukuku uygulanır

Evlilik Malları

Mal rejimlerine ilişkin uyuşmazlıklarda MÖHUK m.15 uyarınca:

• Eşlerin ortak milli hukuku
• Ortak milli hukuk yoksa müşterek mutad mesken hukuku
• Bu da yoksa Türk hukuku uygulanır

Taşınmazlar söz konusu olduğunda ise, taşınmazın bulunduğu ülkenin hukuku uygulanır. Bu durum özellikle yurtdışında bulunan malların paylaşımında önem kazanır.

Yetkili Mahkeme Belirleme

Yetkili mahkeme konusunda TMK m.168 temel düzenlemedir. Buna göre boşanma davalarında:

• Eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi
• Son 6 aydır birlikte oturdukları yer mahkemesi yetkilidir

MÖHUK m.40 ile yabancı unsurlu davalarda da aynı yetki kuralları geçerlidir. Ancak yurtdışında yaşayan eşler için bazı özel durumlar söz konusudur:

• Türkiye'de yerleşim yeri yoksa, ilgilinin Türkiye'deki son yerleşim yeri mahkemesi
• Bu da yoksa Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden biri yetkili olur

Yabancı mahkemede açılmış bir dava varsa, Türk mahkemesindeki dava reddedilir ve yabancı mahkeme kararının tanınması ve tenfizi gerekir. Tebligat işlemleri, uluslararası tebligat kurallarına göre, genellikle Türk temsilcilikleri aracılığıyla yapılır.

Bu düzenlemeler, uluslararası özel hukukun temel ilkelerinden olan "en sıkı ilişkili hukukun uygulanması" prensibine dayanır ve tarafların hukuki öngörülebilirlik ihtiyacını karşılamayı amaçlar.

Yurtdışında Bulunan Türk ve Yabancı Uyruklu Eşten Boşanma

Türkiye'de Dava Açma

Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları veya yabancı uyruklu eşler için Türkiye'de boşanma davası açmak mümkündür. MÖHUK m.41 uyarınca, yurtdışında bulunan Türk eşten boşanma davalarında yetkili mahkeme şu sırayla belirlenir:

• İlgilinin Türkiye'deki son yerleşim yeri mahkemesi
• Eşlerden birinin oturduğu yer mahkemesi
• İlgilinin Türkiye'de yerleşim yeri yoksa Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden biri

Yabancı uyruklu eşten boşanma davalarında, diğer eşin Türkiye'de bulunması zorunlu değildir. Ancak davanın Türkiye'de görülebilmesi için taraflar arasında Türkiye ile bağlantı kuran bir unsurun bulunması gerekir.

Tebligat Süreci

Yurtdışında bulunan eşe yapılacak tebligat işlemleri, uluslararası tebligat kurallarına göre yürütülür. Bu süreç genellikle şu şekilde işler:

Türk vatandaşı eşler için:

• Türk konsoloslukları aracılığıyla tebligat yapılır
• Yurtdışı adresinin bilinmemesi durumunda merkezi nüfus idaresi sistemindeki (MERNİS) son adrese tebligat yapılır

Yabancı uyruklu eşler için:

• Yargıtay 2. HD'nin 10.05.2011 tarihli, 2010/4537 E., 2011/8105 K. sayılı kararı uyarınca, öncelikle yabancılar kütüğündeki kayıtlı adrese tebligat yapılır
• Adres kaydı yoksa Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla tebligat yapılır
• Lahey Sözleşmesi'ne taraf ülkelerde yaşayan eşler için, sözleşme hükümleri uygulanır

Yabancı Mahkeme Kararının Tanınması

Yurtdışında alınan boşanma kararlarının Türkiye'de geçerli olabilmesi için tanıma veya tenfiz kararı alınması gerekir. Bu süreç iki şekilde gerçekleşebilir:

İdari Tanıma:

• Her iki eşin de Türk vatandaşı olması
• Kararın kesinleşmiş olması
• Türk kamu düzenine aykırı olmaması
• Her iki eşin birlikte başvuruda bulunması halinde nüfus müdürlüğü tarafından idari yolla tanınabilir

Mahkeme Yoluyla Tanıma:

• Yukarıdaki şartların sağlanamaması durumunda
• Tek taraflı başvurularda
• Yabancı uyruklu eş söz konusu olduğunda mahkeme yoluyla tanıma yapılır

Yargıtay 2. HD'nin 27.05.1998 tarihli, 1998/4842 E, 1998/6521 K. sayılı kararında belirtildiği üzere, eşlerin kısa süreli ayrılıkları yetkili mahkemenin belirlenmesinde etkili değildir. Bu durum, özellikle yurtdışında yaşayan eşlerin Türkiye'ye geçici ziyaretlerinde önem kazanır.

Boşanma davasının yurtdışında açılmış olması durumunda, aynı konuda Türkiye'de dava açılamaz. Bu durumda yabancı mahkeme kararının kesinleşmesi beklenir ve sonrasında tanıma-tenfiz davası açılır. Tanıma kararı alındıktan sonra boşanma, Türk hukuk sistemi açısından da geçerlilik kazanır ve nüfus kayıtlarına işlenir.

Boşanmanın Sonuçları ve Yabancı Kararların Tanınması

Tazminat

Yurtdışında yaşayan eşten boşanma davalarında tazminat talepleri, uygulanacak hukuka göre değerlendirilir. Önemli olan nokta, yabancı hukuk izin vermese dahi Türk mahkemelerinin maddi ve manevi tazminata hükmedebilmesidir. Tazminat miktarı belirlenirken tarafların ekonomik durumları, kusur oranları ve yaşam standartları göz önünde bulundurulur.

Nafaka

MÖHUK m.14/f.I ve m.19 uyarınca, nafaka yükümlülüğüne boşanmada uygulanan hukuk uygulanır. La Haye Sözleşmesi m.8'e göre yoksulluk nafakası için de aynı kural geçerlidir. Çocuk nafakasında ise velayet sahibi eşin mutad mesken hukuku uygulanır. Önemli bir husus, yabancı hukuk nafakaya izin vermese bile Türk mahkemelerinin nafakaya hükmedebilmesidir. Nafakanın tahsili konusunda uluslararası anlaşmalar ve karşılıklı adli yardım anlaşmaları önem taşır.

Velayet

MÖHUK m.14/f.III kapsamında velayet konusunda öncelikle eşlerin ortak milli hukuku, bu yoksa müşterek mutad mesken hukuku, o da yoksa Türk hukuku uygulanır. Velayetin belirlenmesinde çocuğun üstün yararı temel prensiptir. Mahkemeler, çocuğun:

• Eğitim durumu
• Sosyal çevresi
• Psikolojik durumu
• Ebeveynlerle olan ilişkileri

gibi faktörleri değerlendirir.

Kişisel İlişki

TMK m.326 ve MÖHUK hükümleri uyarınca, kişisel ilişki velayetin tabi olduğu hukuka göre düzenlenir. Yetkili mahkeme, boşanma davasına bakan mahkeme veya çocuğun yerleşim yeri mahkemesidir. Uluslararası çocuk kaçırmanın önlenmesi için kişisel ilişki düzenlenirken özel tedbirler alınabilir.

Mal Paylaşımı

MÖHUK m.15 uyarınca mal rejiminin tasfiyesinde, evlenme anındaki müşterek milli hukuk, yoksa mutad mesken hukuku, o da yoksa Türk hukuku uygulanır. Taşınmazlar için özel bir durum söz konusudur; bunlar için taşınmazın bulunduğu yer hukuku uygulanır. Yurtdışındaki taşınmazlar için Türk mahkemelerinde dava açılamaz.

Yabancı Kararların Tanınması

Yabancı mahkeme kararlarının Türkiye'de geçerli olabilmesi için tanıma ve tenfiz prosedürü gereklidir. Bu süreçte aranan temel şartlar:

• Kararın kesinleşmiş olması
• Karşılıklılık ilkesine uygunluk
• Türk kamu düzenine aykırı olmaması
• Savunma hakkının ihlal edilmemiş olması

Türk vatandaşları birlikte başvurmuş ve karar Türk kamu düzenine aykırı değilse, idari yoldan tanıma mümkündür.

Yurtdışında yaşayan eşten boşanma davalarında, uluslararası özel hukuk kuralları çerçevesinde karmaşık bir süreç söz konusudur. Boşanmanın tüm sonuçları, ilgili ülkelerin hukuk sistemleri ve uluslararası anlaşmalar gözetilerek düzenlenir. Özellikle çocukların velayeti, nafaka ve mal paylaşımı gibi konularda uzman hukuki danışmanlık alınması önemlidir. Yabancı mahkeme kararlarının Türkiye'de tanınması ve tenfizi için özel prosedürler izlenmeli, tüm süreç profesyonel bir şekilde yönetilmelidir.