Davanız işlemden mi kaldırıldı? Hak kaybına uğramamak için dosya yenileme sürecini ve yasal dayanaklarını öğrenin. HMK 150 ve ilgili Yargıtay kararlarıyla dosya yenileme dilekçesi örneği bu yazıda!

HMK Madde 150 ve Dosyanın İşlemden Kaldırılması

Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 150. maddesi, medeni yargılama sürecinde önemli bir usul hükmünü düzenlemektedir. Bu madde, tarafların duruşmaya gelmemesi halinde uygulanacak prosedürü ve bunun sonuçlarını detaylı şekilde ele almaktadır.

HMK madde 150'ye göre, usulüne uygun şekilde davet edilmiş olan tarafların duruşmaya gelmemesi veya gelip de davayı takip etmeyeceklerini bildirmeleri durumunda dosya işlemden kaldırılır. Bu durum, tek taraflı veya çift taraflı olarak gerçekleşebilir:

• Tek taraflı gelmeme: Taraflardan biri duruşmaya gelir, diğeri gelmezse, gelen tarafın talebiyle ya duruşma yokluğunda devam eder ya da dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilir.

• Çift taraflı gelmeme: Her iki taraf da duruşmaya gelmezse, dosya doğrudan işlemden kaldırılır.

İşlemden kaldırılan dosyalar için kanun 3 aylık bir yenileme süresi öngörmüştür. Bu süre, dosyanın işlemden kaldırıldığı tarihten itibaren başlar ve bu süre içinde taraflardan biri dosyanın yenilenmesini talep edebilir. Yenileme talebi yapılmazsa, dava açılmamış sayılır.

Kanun koyucu, yargılamanın sürüncemede kalmasını önlemek ve usul ekonomisi ilkesini gözetmek amacıyla bu düzenlemeyi getirmiştir. Ancak, dosyanın işlemden kaldırılması kararı verilmeden önce bazı şartların gerçekleşmesi gerekir:

• Taraflara yapılan tebligatın usulüne uygun olması
• Duruşma gününün doğru şekilde bildirilmiş olması
• Tarafların duruşmaya gelmemelerinin geçerli bir mazerete dayanmaması

Önemli bir husus da, dosyanın işlemden kaldırılması kararının kesin bir karar niteliğinde olmamasıdır. Taraflar, 3 aylık süre içinde yenileme talebinde bulunarak davaya kaldığı yerden devam edilmesini sağlayabilirler. Yenilenen dava, eski davanın devamı niteliğindedir ve yeni bir dava açılması söz konusu değildir.

Dosyanın işlemden kaldırılmasına neden olan durumlar sadece duruşmaya gelmeme ile sınırlı değildir. Eksik harç yatırılması, vekilin azli sonrası yeni vekil atanmaması veya davaya bizzat devam edilmemesi gibi durumlar da dosyanın işlemden kaldırılmasına neden olabilir.

Kanun, aynı davada birden fazla kez dosyanın işlemden kaldırılmasını da sınırlandırmıştır. Yenilenen davada da taraflar duruşmaya gelmez veya davayı takip etmezlerse, bu kez dava doğrudan açılmamış sayılır ve yeniden yenileme imkanı bulunmaz. Bu düzenleme, yargılamanın gereksiz yere uzamasını engellemek ve dava ekonomisi ilkesini korumak amacıyla getirilmiştir.

Yargıtay Kararları Işığında HMK 150'nin Uygulanması

Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 150. maddesi, yargılama sürecinde dosyanın işlemden kaldırılması ve davanın açılmamış sayılması durumlarını düzenlemektedir. Yargıtay'ın çeşitli kararları, bu maddenin uygulanmasına ışık tutmakta ve önemli ilkeler ortaya koymaktadır.

Eksik Harç

Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre, eksik harç durumunda doğrudan davanın açılmamış sayılmasına karar verilemez. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi'nin 2020/2781 E., 2021/1280 K. sayılı kararında belirtildiği üzere, öncelikle dosyanın işlemden kaldırılması ve taraflara harç tamamlama için süre verilmesi gerekmektedir. Bu süre içinde eksik harcın tamamlanmaması halinde dosya işlemden kaldırılır ve üç aylık yenileme süresi başlar.

Harçlar Kanunu'nun 30. maddesi ile HMK 150. maddesinin birlikte değerlendirilmesi sonucunda, eksik harç tamamlanmadığı takdirde izlenecek prosedür şu şekildedir:

• Eksik harcın tamamlanması için süre verilmesi
• Süre sonunda harç tamamlanmazsa dosyanın işlemden kaldırılması
• İşlemden kaldırma tarihinden itibaren 3 ay içinde yenileme yapılmazsa davanın açılmamış sayılması

Vekilin Azli

Vekilin azledilmesi durumunda HMK 150'nin uygulanması özel önem taşımaktadır. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin 2019/4395 E., 2019/8553 K. sayılı kararında vurgulandığı üzere, vekilin azledilmesi halinde:

• Vekil veren tarafa tebligat yapılarak davayı bizzat takip etmesi veya yeni bir vekil ataması için süre verilmelidir
• Bu süre içinde gerekli işlemler yapılmazsa HMK 83 ve 150. maddeler uygulanır
• Azil işleminden sonra yapılacak tebligatların usulüne uygun olması ve asile yapılması zorunludur

Tebligat Usulsüzlüğü

Tebligat usulü, HMK 150'nin uygulanmasında kritik öneme sahiptir. Yargıtay 1. Hukuk Dairesi'nin 2018/2516 E., 2018/11563 K. sayılı kararında belirtildiği gibi, usulüne uygun tebligat yapılmadan davanın açılmamış sayılmasına karar verilemez. Tebligat konusunda dikkat edilmesi gereken hususlar:

• Duruşma gününün usulüne uygun tebliğ edilmiş olması
• Tebligat yapılmadan önce adres araştırmasının tam yapılması
• Yeni adres bildirimlerinin dikkate alınması
• Tebligat Kanunu hükümlerine uygunluk

Yargıtay kararları, HMK 150'nin uygulanmasında şekli değil, maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasını ve adil yargılanma hakkının korunmasını amaçlamaktadır. Bu nedenle, dosyanın işlemden kaldırılması ve davanın açılmamış sayılması kararları verilirken, tarafların hak kaybına uğramaması için tüm usuli güvencelerin sağlanması gerekmektedir.

Özellikle tebligat usulsüzlüğü, eksik harç ve vekalet ilişkisinin sona ermesi gibi durumlarda, mahkemelerin HMK 150'yi uygularken titiz davranması ve tarafların savunma haklarını gözetmesi büyük önem taşımaktadır. Yargıtay'ın bu konudaki içtihatları, yargılama sürecinin sağlıklı işlemesi ve hak kayıplarının önlenmesi açısından yol gösterici niteliktedir.

Tebligat Usulsüzlüğü ve Adil Yargılanma Hakkı

Hukuk sistemimizde, adil yargılanma hakkı hem Anayasa'nın 36. maddesi hem de İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi'nin 6. maddesi ile güvence altına alınmıştır. Bu temel hak, yargılama sürecinde tarafların eşit koşullarda dinlenilmesi ve savunma haklarını etkin şekilde kullanabilmelerini içerir. Tebligat usulü de bu hakların kullanılmasında kritik bir role sahiptir.

Dosyanın işlemden kaldırılması kararının hukuki sonuç doğurabilmesi için, bu kararın usulüne uygun şekilde tebliğ edilmesi zorunludur. Yargıtay kararları, tebligat usulsüzlüğünün adil yargılanma hakkının ihlali niteliğinde olduğunu vurgulamaktadır. Özellikle, HMK madde 150 kapsamında verilen işlemden kaldırma kararlarında, tarafların yeni adres bildirimleri dikkate alınmalı ve tebligatlar güncel adreslere yapılmalıdır.

Tebligat usulsüzlüğünün en sık rastlanan örnekleri şunlardır:

• Tarafın bildirdiği yeni adres yerine eski adrese tebligat yapılması
• Vekil azlinden sonra asile tebligat yapılmaması
• Tebligat parçasının usulüne uygun doldurulmaması
• Muhatabın adreste bulunmadığı hallerde usulsüz işlem yapılması

Adil yargılanma hakkı kapsamında, mahkemeler tebligat işlemlerini özenle yürütmek zorundadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun yerleşik içtihatlarına göre, usulsüz tebligat nedeniyle tarafın duruşmadan haberdar olamaması ve bunun sonucunda dosyanın işlemden kaldırılması, hukuki dinlenilme hakkının açık ihlalidir.

Tebligat usulsüzlüğü tespit edildiğinde, işlemden kaldırma kararı hukuki dayanaktan yoksun hale gelir. Bu durumda taraflar, usulsüz tebligata dayanılarak verilen işlemden kaldırma kararına karşı kanun yollarına başvurabilirler. Mahkemeler de re'sen tebligat usulsüzlüğünü gözetmek zorundadır.

HMK madde 150'nin uygulanmasında dikkat edilmesi gereken önemli noktalar:

• Tebligatın mutlaka usulüne uygun yapılması
• Adres değişikliklerinin dikkate alınması
• Vekil ile takip edilen davalarda vekile tebligat yapılması
• İşlemden kaldırma kararının gerekçeli olması
• Üç aylık yenileme süresinin başlangıcının doğru belirlenmesi

Anayasa Mahkemesi'nin bireysel başvuru kararlarında da vurgulandığı üzere, tebligat usulsüzlüğü nedeniyle hak kaybına uğrayan tarafın adil yargılanma hakkı ihlal edilmiş sayılır. Bu ihlal, yargılamanın yenilenmesi sebebi olarak kabul edilmektedir.

Tebligat usulsüzlüğünün önlenmesi için mahkemelerin, güncel adres kayıtlarını kontrol etmesi, tebligat evrakını özenle hazırlaması ve tebliğ memurlarının gerekli eğitimleri alması büyük önem taşır. Ayrıca, elektronik tebligat sisteminin yaygınlaşması ile birlikte, klasik tebligat usulünden kaynaklanan sorunların azalması beklenmektedir.

Dosya Yenileme Dilekçesi Örneği

Dosyanın işlemden kaldırılması durumunda, yenileme talebinde bulunmak için mahkemeye sunulacak dilekçeler, davanın türüne göre farklılık gösterebilir. Aşağıda farklı mahkemeler için örnek dilekçe formatları sunulmuştur.

Asliye Hukuk Mahkemesi Yenileme Dilekçesi

                                               ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
                                                              ANKARA

DOSYA NO      : 2021/XXX Esas

DAVACI        : [Ad Soyad]
                [Adres]

DAVALI        : [Ad Soyad]
                [Adres]

KONU         : **13.02.2021** tarihinde işlemden kaldırılan dosyanın yenilenmesi talebidir.

AÇIKLAMALAR  : 
1. Mahkemenizin yukarıda esas numarası yazılı dosyası **13.02.2021** tarihli celsede işlemden kaldırılmıştır.
2. HMK'nın 150. maddesi uyarınca yasal süre içerisinde dosyanın yenilenmesini talep etme hakkımız bulunmaktadır.

TALEP SONUCU : Yukarıda açıklanan nedenlerle, işlemden kaldırılan dosyanın YENİLENMESİNE ve yargılamaya kaldığı yerden devam edilmesine karar verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim. [Tarih]

                                                                                        Davacı Vekili
                                                                                        Av. [Ad Soyad]
                                                                                        [İmza]

İcra Mahkemesi Yenileme Dilekçesi

                                               İCRA HUKUK MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
                                                              İSTANBUL

DOSYA NO      : 2021/XXX Esas
İCRA DAİRESİ  : İstanbul ... İcra Müdürlüğü
TAKİP NO      : 2021/XXX

ŞİKAYETÇİ    : [Ad Soyad]
                [Adres]

KARŞI TARAF   : [Ad Soyad]
                [Adres]

KONU         : **13.02.2021** tarihinde işlemden kaldırılan dosyanın yenilenmesi talebidir.

AÇIKLAMALAR  : 
1. Mahkemenizin yukarıda esas numarası yazılı dosyası **13.02.2021** tarihli celsede işlemden kaldırılmıştır.
2. İİK ve HMK hükümleri uyarınca yasal süre içerisinde dosyanın yenilenmesini talep etme hakkımız bulunmaktadır.

TALEP SONUCU : İşlemden kaldırılan dosyanın YENİLENMESİNE ve yargılamaya kaldığı yerden devam edilmesine karar verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim. [Tarih]

                                                                                        Şikayetçi Vekili
                                                                                        Av. [Ad Soyad]
                                                                                        [İmza]

Tüketici Mahkemesi Yenileme Dilekçesi

                                               TÜKETİCİ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
                                                              İZMİR

DOSYA NO      : 2021/XXX Esas

DAVACI        : [Ad Soyad]
                [Adres]

DAVALI        : [Ad Soyad]
                [Adres]

KONU         : **13.02.2021** tarihinde işlemden kaldırılan dosyanın yenilenmesi talebidir.

AÇIKLAMALAR  : 
1. Mahkemenizin yukarıda esas numarası yazılı dosyası **13.02.2021** tarihli celsede işlemden kaldırılmıştır.
2. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve HMK hükümleri uyarınca yasal süre içerisinde dosyanın yenilenmesini talep etme hakkımız bulunmaktadır.

TALEP SONUCU : İşlemden kaldırılan dosyanın YENİLENMESİNE ve yargılamaya kaldığı yerden devam edilmesine karar verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim. [Tarih]

                                                                                        Davacı Vekili
                                                                                        Av. [Ad Soyad]
                                                                                        [İmza]

Dosya yenileme sürecinde, hak kaybına uğramamak için dikkat edilmesi gereken en önemli husus, HMK madde 150 uyarınca tanınan 3 aylık süredir. Bu süre içinde yenileme talebinde bulunulmaması halinde dava açılmamış sayılacaktır. Yenileme dilekçelerinde mutlaka dosya numarası, tarafların bilgileri ve işlemden kaldırılma tarihi açıkça belirtilmelidir. Dilekçeler basit, anlaşılır ve usul kurallarına uygun olmalıdır. Yargıtay kararları ışığında, usulüne uygun hazırlanmış yenileme dilekçeleri ile dosyanın kaldığı yerden devamı sağlanabilir ve hak kayıplarının önüne geçilebilir.